Parodontitis

Tandplaque op de tanden en kiezen veroorzaakt een ontsteking in de rand van het tandvlees. Zo’n ontsteking heet gingivitis. De ontsteking in de tandvleesrand kan zich uitbreiden in de richting van het kaakbot. Het kaakbot gaat verloren en het tandvlees laat daardoor los van de tanden en kiezen, waardoor die uiteindelijk uitvallen. In de ruimte die zo ontstaat tussen het tandvlees en de tanden en kiezen, vormt zich weer tandplaque. Door deze tandplaque verplaatst de ontsteking zich nog verder in de diepte. De wortel zit met sterke vezels vast in het kaakbot. Het tandvlees, kaakbot en vezels vormen samen het steunweefsel van de tanden en kiezen. Dit steunweefsel heet ook wel het parodontium. De smalle spleet tussen tandvlees en tanden en kiezen heet de pocket. Bij gezond tandvlees is de pocket ondiep (hooguit 3 mm).

De vezels gaan door de ontsteking kapot en het kaakbot wordt afgebroken. Hierdoor worden de pockets dieper. In de verdiepte pockets verkalkt de tandplaque gedeeltelijk tot tandsteen. Deze voortschrijdende ontsteking met afbraak van vezels en kaakbot heet parodontitis. Tijdige behandeling kan het verlies van tanden en kiezen voorkomen.

Bij parodontitis kan het tandvlees rood, slap en gezwollen zijn en gaan bloeden bij het poetsen of bij het eten. Het tandvlees kan op den duur gaan terugtrekken. Ook een vieze smaak of een slechte adem kunnen duiden op parodontitis. Parodontitis geeft zelden pijnklachten. Vaak zijn al deze verschijnselen echter afwezig! Daardoor kan parodontitis lang onopgemerkt blijven.

Gevorderde parodontitis

Pas in een gevorderd stadium van parodontitis ontstaan er klachten. Die kunnen bijvoorbeeld bestaan uit het los gaan staan van tanden en kiezen of het ontstaan van ruimte daartussen. Als het tandvlees ver is teruggetrokken, kan dat een lelijk gezicht zijn. Doordat bij terugtrekkend tandvlees de wortels gedeeltelijk bloot komen te liggen, kunnen de tanden en kiezen erg gevoelig zijn bij het poetsen. Dat kan ook het geval zijn bij het nuttigen van warme, koude, zoete of zure dranken en etenswaren.

Niet iedereen krijgt parodontitis. Dit komt onder andere doordat van persoon tot persoon verschillende soorten en aantallen bacteriën in de tandplaque voorkomen. De ‘agressiviteit’ van die bacteriën kan sterk verschillen. Daardoor zal de tandplaque van de ene persoon veel schadelijker zijn dan die van een ander. Ook de algemene weerstand tegen bacteriën in de tandplaque speelt een belangrijke rol.

Onderzoek en behandelplan

Ontstoken tandvlees kan rood, slap en gezwollen zijn. Ook kan het gaan bloeden bij het poetsen of het eten, maar deze verschijnselen zijn lang niet altijd aanwezig.
Daarom wordt ontsteking van het tandvlees met een zogenaamde pocketsonde opgespoord. De pocketsonde wordt hiertoe in de pocket geschoven; als daarbij een (kleine) bloeding optreedt, is het tandvlees ontstoken.
Door de pockets rondom alle tanden en kiezen met de pocketsonde te onderzoeken, kan worden vastgesteld waar het tandvlees gezond en waar het ontstoken is.

Met de pocketsonde wordt ook gemeten of de pocket verdiept is. Vanaf 4 mm is er sprake van een verdiepte pocket.

Met behulp van röntgenfoto’s stellen we vast óf, en hoeveel kaakbot verloren is gegaan door de ontsteking in het tandvlees. Ook wordt nog vastgesteld of tanden en kiezen al losstaan door het botverlies, of het tandvlees is teruggetrokken en waar tandplaque en tandsteen op de tanden en kiezen zit.

Met al deze gegevens, die worden genoteerd in een zogenaamde parodontiumstatus, bepaalt de mondhygiënist welke tanden en kiezen wel, misschien, of niet meer te behouden zijn.
De mondhygiënist bespreekt tenslotte met de cliënt het voorstel voor de behandeling en de volgorde waarin die zal worden uitgevoerd.
De overeengekomen behandeling wordt vastgelegd in een behandelplan.

Bij zeer ernstige parodontitis kan de mondhygiëniste ook nog een bacteriologisch onderzoek van de tandplaque laten uitvoeren. Hiervoor wordt tandplaque uit een aantal verdiepte pockets gehaald.
Een bacteriologisch laboratorium stelt vervolgens vast welke soorten bacteriën in de tandplaque voorkomen. Aan de hand van de uitslag van dit onderzoek kan de tandarts beoordelen of eventueel antibiotica – als ondersteuning van de behandeling – nodig zijn.

Behandeling: Mondhygiëne
Om parodontitis te genezen moet de oorzaak van de ontsteking, de tandplaque, van de tanden en kiezen worden verwijderd.

De cliënt dient de tandplaque die bóven de tandvleesrand zit zelf elke dag te verwijderen. Dit kan met een tandenborstel maar deze komt niet bij de tandplaque die tussen de tanden en kiezen zit.
Die tandplak moet men weghalen met andere hulpmiddelen, zoals ragers of tandenstokers.

Behandeling: Gebitsreiniging
Tandplaque en tandsteen in verdiepte pockets kan men niet zelf verwijderen.
Daarom doet de mondhygiëniste dat met speciale instrumenten. Dit wordt een gebitsreiniging genoemd.

Door de combinatie van een goede mondhygiëne en gebitsreiniging verdwijnt de ontsteking meestal en hecht het gezonde tandvlees zich vast aan de tanden en kiezen.
Met de pocketsonde worden dan ondiepe en niet bloedende pockets gemeten; daar is
de parodontitis verdwenen.

Het verloren kaakbot groeit helaas niet meer aan. Tijdens de genezing kan het tandvlees wat terugtrekken. De tandhalzen zijn soms tijdelijk gevoelig door de behandeling. Door elke dag de mondhygiëne goed uit te voeren, voorkomt u een nieuwe ontsteking. Daardoor zal er geen kaakbot meer verloren gaan.

Herbeoordeling

Enkele maanden na de instructies voor mondhygiëne en de gebitsreiniging onderzoekt de mondhygiëniste bij welke tanden en kiezen nog parodontitis aanwezig is. Dit onderzoek heet de herbeoordeling.
Als er nog parodontitis gevonden wordt, komt dat omdat er nog tandplaque en tandsteen bóven en/ of onder de tandvleesrand zit (in de verdiepte pockets).

Tandplaque en tandsteen boven de tandvleesrand zijn het gevolg van een onvoldoende mondhygiëne. De vervolgbehandeling richt zich dan vooral op het verbeteren daarvan. Na enige tijd volgt een nieuwe herbeoordeling.

Is er nog tandplaque en tandsteen in de verdiepte pocket, dan komt dit vaak doordat de tandarts of mondhygiëniste de erg diepe of moeilijk bereikbare pockets niet volledig kan reinigen. Om deze plaatsen toch goed te kunnen reinigen, is het nodig dat er een operatieve behandeling plaats vindt (flap operatie).

 

Beperkingen in de behandeling

Ook als er veel kaakbot verloren is gegaan, kan de behandeling nog succesvol zijn.
Maar het is vaak moeilijk te bepalen in hoeverre een behandeling
nog mogelijk is. Parodontitis geneest alléén als alle tandplaque en tandsteen tijdens de gebitsreiniging of een flap-operatie kan worden bereikt en verwijderd.
In de volgende situaties lukt dat soms niet:

• het kaakbot loopt onder een steile schuine hoek naar de wortels toe;
• er is veel kaakbot verloren gegaan tussen de wortels van kiezen met twee of meer wortels.

In die gevallen kunnen de instrumenten waarmee de mondhygiëniste de tandplaque en het tandsteen moet verwijderen, niet helemaal tussen het kaakbot en de wortels komen.
De ontsteking blijft daar zitten en het botverlies kan verder gaan.
De tandarts kan dan adviseren om die tanden en kiezen te trekken; dat is bijvoorbeeld het geval als dat gunstig is voor de tanden en kiezen die daar naast staan en die wél goed te behandelen zijn.
Ook als er risico bestaat voor abcessen, kan het verstandig zijn om de niet meer te behouden tanden en kiezen te trekken.

De nazorg
Het doel van de behandeling van parodontitis is om jouw tanden en kiezen ‘levenslang’ te behouden.
Een voorwaarde daarvoor is natuurlijk wel dat je voorkomt dat er opnieuw een ontsteking in het tandvlees ontstaat. Dat kan alleen als je elke dag alle tandplaque van de tanden en kiezen verwijdert. Een goede mondhygiëne is dus niet alleen tijdens de behandeling noodzakelijk maar vormt daarna de basis voor een gezonde toekomst!

De dagelijkse praktijk leert dat controle op – en begeleiding van – de mondhygiëne door de mondhygiënist nodig blijft. Dat gebeurt tijdens de nazorgbehandelingen.

Bij de nazorgbehandelingen verwijdert de mondhygiëniste zo nodig ook de tandplaque en tandsteen. Daarna stellen wij vast wanneer een volgende afspraak voor nazorg nodig is. Over het algemeen wordt de nazorg eens per drie maanden uitgevoerd, maar vaker of juist minder komt ook voor.
Een goede nazorg blijkt een absolute voorwaarde om jouw tanden en kiezen ‘levenslang’ te kunnen behouden.

Jouw gezondheid en parodontitis

Roken

Parodontitis komt vaker voor bij rokers dan bij niet-rokers. Bovendien is de ernst van parodontitis bij rokers groter dan bij niet-rokers. Ook reageren rokers minder goed op de behandeling van parodontitis dan niet-rokers.

Diabetes

Diabetes – en dan vooral de niet goed ingestelde diabetes – geeft een verhoogde kans op het ontstaan van parodontitis. Ook is door diabetes de kans op het ontstaan van abcessen bij parodontitis groter.

Stress

Psychische stress kan de afweer van het lichaam onderdrukken. Daardoor neemt de kans op het ontstaan van parodontitis toe en kunnen de nadelige gevolgen van parodontitis groter zijn.

Andere zaken die invloed hebben op parodontitis
Ook zwangerschap, verschillende ziektes en medicijngebruik kunnen invloed hebben op parodontitis. Daarom is het belangrijk dat jouw mondhygiënist op de hoogte is (en blijft) van jouw gezondheid.